ΤΜΗΜΑ ΛΙΠΙΔΙΩΝ & ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ
Ποια καρδιοαγγειακά νοσήματα σχετίζονται με τη δυσλιπιδαιμία και ελέγχονται σε ένα Λιπιδαιμικό Ιατρείο;
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα (ΚΑΝ: Στεφανιαία Νόσος, Αγγειακή Εγκεφαλική Νόσος, Περιφερική Αγγειοπάθεια) αποτελούν το πρώτο αίτιο απώλειας ζωής στις προηγμένες δυτικές κοινωνίες. Πρόκειται για νοσήματα στα οποία κοινό αίτιο είναι η αθηροσκλήρωση των αγγείων. Ανάλογα με το ποια αγγεία του σώματος εμφανίζουν αθηρωματικές βλάβες εκδηλώνεται το καρδιαγγειακό νόσημα, δηλαδή:
- Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο όταν προσβάλλονται οι αρτηρίες που αιματώνουν τον εγκέφαλο (καρωτίδες και σπονδυλικές αρτηρίες, αρτηρίες του εγκεφάλου).
- Έμφραγμα του μυοκαρδίου, στηθάγχη, καρδιακή ανεπάρκεια ή αιφνίδιος θάνατος όταν προσβάλλονται τα στεφανιαία αγγεία της καρδιάς.
- Πόνος στα κάτω άκρα, γάγγραινα ή ακόμα και ακρωτηριασμός όταν προσβάλλονται οι αντίστοιχες αρτηρίες των κάτω άκρων.
Οι διαταραχές των λιπιδίων (Δυσλιπιδαιμίες) συγκαταλέγονται ανάμεσα στους σημαντικότερους παράγοντες που προκαλούν την εμφάνιση της αθηροσκλήρωσης και την εκδήλωση καρδιαγγειακών νοσημάτων. Τα αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης (χοληστερόλης) στο αίμα (Υπερλιπιδαιμία) σχετίζονται άμεσα με την αθηροσκλήρωση. Εντούτοις, επειδή η «κακή» χοληστερόλη (LDL χοληστερόλη) αποτελεί δομικό συστατικό της αθηρωματικής πλάκας, ποιοτικές διαταραχές των λιπιδίων σχετίζονται με εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων ακόμη και σε άτομα με φυσιολογική ολική χοληστερίνη. Οι δυσλιπιδαιμίες μπορεί να αφορούν σε διαταραχές μεμονωμένων ή όλων των παραμέτρων των μετρούμενων λιπιδίων αίματος: Αύξηση της ολικής χοληστερόλης, της LDL-χοληστερόλης («κακή» χοληστερίνη), των τριγλυκεριδίων, ή της λιποπρωτεΐνης (α) [Lp(a)], ή μείωση της HDL-χοληστερόλης («καλή» χοληστερίνη).
Οι δυσλιπιδαιμίες είναι συχνές στις σύγχρονες κοινωνίες και μπορεί να είναι αποτέλεσμα του τρόπου ζωής (διατροφή πλούσια σε λιπαρά, παχυσαρκία, έλλειψη σωματικής άσκησης), δευτεροπαθείς σε άλλες καταστάσεις (σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις θυρεοειδούς κλπ) ή πρωτοπαθείς (κληρονομούμενες). Η αντιμετώπιση της πάθησης στηρίζεται σε συνδυασμό υγιεινοδιαιτητικών μέτρων (άσκηση, διακοπή καπνίσματος, διατροφή) και κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.
Η αξία της προληπτικής καρδιολογίας έγκειται στην προστασία των ατόμων από την εμφάνιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Έτσι, ο ιατρός, μετά από λήψη του ιστορικού, κλινική εξέταση και πραγματοποίηση των κατάλληλων διαγνωστικών εξετάσεων, μπορεί να αξιολογήσει τον ενδεχόμενο κίνδυνο που διατρέχει ο ασθενής να εμφανίσει μελλοντικά καρδιαγγειακό επεισόδιο, και να τον προστατεύσει με κατάλληλη συμβουλευτική, υγιεινοδιαιτητική ή φαρμακευτική παρέμβαση.
Άτομα που βρίσκονται σε Κίνδυνο για εμφάνιση Καρδιαγγειακής Πάθησης
Οι σημαντικότεροι παράγοντες που προκαλούν την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι η Αρτηριακή υπέρταση, ο Σακχαρώδης διαβήτης (αυξημένο Σάκχαρο), η Χρόνια νεφρική νόσος (Νεφρική Ανεπάρκεια), το Κάπνισμα, η Παχυσαρκία και η Καθιστική ζωή. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει η ηλικία των ασθενών καθώς και το φύλο. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα προσβάλλουν συνήθως ασθενείς μέσης ή μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ οι γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση εμφανίζουν μια σχετική προστασία λόγω των ορμονών του φύλου, γεγονός το οποίο αλλάζει μετά την κλιμακτήριο. Η εμφάνιση καρδιαγγειακού επεισοδίου σε πρώτου βαθμού συγγενή, ειδικά αν αφορά σχετικά νεαρή ηλικία (άνδρες < 55 ετών, γυναίκες < 65 ετών) μπορεί να εκθέτει το άτομο σε αυξημένο κίνδυνο λόγω κληρονομικότητας. Επιπλέον, η ανάδειξη αθηρωμάτωσης στα αγγεία όπως λ.χ, με υπερηχογράφημα καρωτίδων ή με αξονική στεφανιογραφία, μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό ατόμων υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου. Σε αυτές τις κατηγορίες ατόμων συχνά είναι επιβεβλημένη η χορήγηση υπολιπιδαιμικής θεραπείας ακόμη και σε σχετικά χαμηλές τιμές λιπιδίων ορού.
Ασθενείς με Προϋπάρχουσα Καρδιαγγειακή Νόσο
Άτομα που έχουν υποστεί καρδιαγγειακό επεισόδιο (οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου, ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο) ή έχουν υποβληθεί σε επέμβαση επαναιμάτωσης [αγγειοπλαστική, αορτοστεφανιαία παράκαμψη (χειρουργείο by–pass) στην καρδιά ή στις περιφερικές αρτηρίες] θεωρούνται πολύ υψηλού κινδύνου για να εμφανίσουν ξανά ένα οξύ επεισόδιο με σοβαρές επιπτώσεις και η χορήγηση ισχυρής υπολιπιδαιμικής θεραπείας είναι επιβεβλημένη ανεξάρτητα από τα αρχικά επίπεδα χοληστερίνης ορού.
Ασθενείς με Δευτεροπαθείς Υπερλιπιδαιμίες
Η αύξηση των λιπιδίων του αίματος [«κακή» χοληστερόλη, τριγλυκερίδια, λιποπρωτεϊνη (α) κλπ], μπορεί να είναι αποτέλεσμα του τρόπου ζωής (άγχος, κακή διατροφή, παχυσαρκία, αλκοόλ, έλλειψη άσκησης) ή να οφείλεται σε άλλες παθήσεις (ενδοκρινικές ή μεταβολικές διαταραχές όπως θυρεοειδοπάθειες, σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις των νεφρών και του ήπατος, αυτοάνοσα νοσήματα, λήψη φαρμάκων κλπ). Ανάλογα με το αίτιο και τους υπόλοιπους παράγοντες κινδύνου ή εκάστοτε δυσλιπιδαιμία αντιμετωπίζεται με υγιεινοδιαιτητικά μέτρα και τη θεραπεία της υποκείμενης πάθησης σε συνδυασμό με την κατάλληλη υπολιπιδαιμική φαρμακευτική αγωγή όταν αυτό καθίσταται αναγκαίο.
Ασθενείς με Κληρονομούμενες Υπερλιπιδαιμίες
Άτομα με κληρονομούμενες μορφές δυσλιπιδαιμίας εκτίθενται από μικρή ηλικία σε αυξημένα επίπεδα λιπιδίων και βρίσκονται συχνά σε μεγαλύτερο αναλογικά κίνδυνο από τους αντίστοιχους συνομήλικους τους γι αυτό και πρέπει να απευθύνονται σε ένα εξειδικευμένο Λιπιδαιμικό Ιατρείο. Η οικογενής συνδυασμένη (μικτή) υπερλιπιδαιμία (Familial Combined Hyperlipidemia ή FCH ή FCHL), είναι αρκετά συχνή στο γενικό πληθυσμό (εμφανίζεται περίπου στο 0,5-2% του πληθυσμού). Εμφανίζεται συνήθως με διαταραχή όλων των παραμέτρων των λιπιδίων ορού (ολική χοληστερόλη, «κακή» χοληστερόλη, τριγλυκερίδια ορού) και σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Η ετερόζυγος οικογενής υπερχοληστερολαιμία (Heterozygous familial hypercholesterolemia, HeFH) είναι η συχνότερη μορφή κληρονομικής δυσλιπιδαιμίας που διαγιγνώσκεται και αντιμετωπίζεται από την παιδική ηλικία, με στόχο την πρόληψη της πρώιμης αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου, αργότερα, στην ενήλικη ζωή. Εντούτοις, συχνά η διάγνωση διαλάθει στη μικρή ηλικία και εντοπίζεται αργότερα κατά την ενήλικο ζωή σε αιματολογικό έλεγχο ρουτίνας ή αφού ο ασθενής υποστεί καρδιακό επεισόδιο. Η HeFH είναι αρκετά συχνή (1 στα 250-400) και η πιθανότητα να την κληρονομήσει ένα παιδί, όταν ο ένας γονέας έχει οικογενή υπερχοληστερολαιμία, είναι 50%. Χαρακτηρίζεται συνήθως από μεγάλη αύξηση της LDL-χοληστερόλης, ενώ ένας σημαντικός αριθμός έχει και αυξημένα επίπεδα λιποπρωτεΐνης (a). Η Lp(a) αποτελεί, εκτός από παράγοντα αθηροσκλήρωσης, παράγοντα θρομβοφιλίας, κληρονομείται όπως και η HeFH και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι η μοναδική διαταραχή.
Ασθενείς με Δυσχέρεια στη Ρύθμιση των Λιπιδίων
Αρκετοί πάσχοντες από δυσλιπιδαιμία αδυνατούν να πετύχουν τους στόχους της θεραπείας είτε λόγω αστοχίας της φαρμακευτικής αγωγής είτε λόγω δυσανεξία από εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών. Κατάλληλοι χειρισμοί με τροποποίηση της αγωγής ή η αξιοποίηση νεότερων και καινοτόμων φαρμάκων θα επιτρέψουν τη βέλτιστη αντιμετώπιση του ασθενούς.
Τι είναι ο λιπιδαιμικός έλεγχος;
Ο έλεγχος των λιπιδίων πραγματοποιείται με αιμοληψία και μέτρηση των λιπιδαιμικών παραμέτρων σε δείγμα αίματος νηστείας του εξεταζόμενου. Εκτιμώνται τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης, των τριγλυκεριδίων, της «καλής» (HDL-C) και της «κακής» (LDL-C) χοληστερόλης. Επιπλέον, έστω μια φορά στη ζωή του εξεταζόμενου, καλό είναι να εκτιμώνται τα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης (α) [Lipoprotein (a) – Lp(a)]
Γιατί είναι σημαντικός ο λιπιδαιμικός έλεγχος;
Σε αντίθεση με τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης που πραγματοποιείται στο ιατρείο ή ακόμα και από τον ίδιο τον ασθενή, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τα επίπεδα των λιπιδίων χωρίς αιμοληψία. Άτομα που πάσχουν από δυσλιπιδαιμία δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα στα πρώιμα στάδια, βρίσκονται, εντούτοις, σε αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ο λιπιδαιμικός έλεγχος είναι απαραίτητος προκειμένου να εντοπιστεί η πάθηση και να γίνει η κατάλληλη αντιμετώπιση.
Ποιοι πρέπει να κάνουν λιπιδαιμικό έλεγχο;
Παράγοντες κινδύνου που δεν πρέπει να υποεκτιμώνται
Υποψήφιοι για λιπιδαιμικό έλεγχο στο πλαίσιο της καρδιαγγειακής πρόληψης είναι όλα τα ενήλικα άτομα. Οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας προτείνουν στην ηλικία περίπου των 40 ετών όλοι οι υγιείς ενήλικες να υποβάλλονται σε λιπιδαιμικό έλεγχο τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους.
Επιπλέον, άτομα υψηλού κινδύνου, όπως συγγενείς πασχόντων από κληρονομούμενες μορφές δυσλιπιδιαμίας, μπορεί να μπουν σε διαδικασία μέτρησης των λιπιδαιμικών παραμέτρων από την παιδική ηλικία.
Τακτικό έλεγχο των επιπέδων λιπιδίων ορού, πρέπει να κάνουν και όσα άτομα βρίσκονται σε αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, όπως:
• Ασθενείς με καρδιακή νόσο
• Αγγειακή νόσο
• Σακχαρώδη διαβήτη
• Χρόνια νεφρική νόσο
• Άτομα με παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου (όπως κάπνισμα, αρτηριακή υπέρταση κλπ)
Επίσης, ασθενείς με γνωστή δυσλιπιδαιμία υπό φαρμακευτική αγωγή πρέπει να ελέγχονται τακτικά για την επίτευξη του στόχου για τη χοληστερόλη και για πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες από την υπολιπιδαιμική φαρμακευτική αγωγή.
Συμπτώματα
Υπάρχουν συμπτώματα που οδηγούν στον ιατρό;
Άτομα που πάσχουν από δυσλιπιδαιμία δεν εμφανίζουν συμπτώματα στα πρώιμα στάδια. Εντούτοις, βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρδιαγγειακών και άλλων νοσημάτων. Δυστυχώς συχνά η διάγνωση τίθεται αφού ο ασθενής εμφανίσει κάποιο καρδιαγγειακό επεισόδιο (έμφραγμα μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο κλπ). Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικός ο προληπτικός αιματολογικός έλεγχος προκειμένου να εντοπιστεί η πάθηση και να γίνει η κατάλληλη αντιμετώπιση πριν την εκδήλωση κάποιας σχετιζόμενης με δυσλιπιδαιμία πάθησης.
Λιπίδια και υπέρταση
Τι είναι η υπέρταση;
Η αρτηριακή υπέρταση είναι η αυξημένη πίεση του αίματος στο εσωτερικό του τοιχώματος των μεγάλων αρτηριών του σώματος. Η αρτηριακή πίεση καταγράφεται με δύο αριθμούς, π.χ. 150/95 και μετριέται σε χιλιοστά στήλης υδραργύρου. Ο μεγαλύτερος αριθμός αποτελεί την «συστολική» πίεση, η οποία είναι γνωστή ως «μεγάλη» πίεση και ο μικρότερος καταγράφει την «διαστολική» πίεση, γνωστή ως «μικρή» πίεση. Αρτηριακή υπέρταση εμφανίζουν τα άτομα στα οποία είτε η συστολική τους πίεση καταγράφεται ≥ 140 χιλιοστά στήλης υδραργύρου, είτε η διαστολική τους είναι ≥ 90 χιλιοστά στήλης υδραργύρου.
Πόσο συχνή είναι και που οφείλεται;
Η αρτηριακή υπέρταση επηρεάζει συνήθως τους ενήλικες και προκαλεί μακροπρόθεσμα πολυάριθμα νοσήματα.
Ένας στους τρεις ενήλικες παγκοσμίως εμφανίζει υπέρταση, οπότε έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών όπως η στεφανιαία νόσος και τα εμφράγματα, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και η νεφρική ανεπάρκεια .
Η πιθανότητα εμφάνισης της αρτηριακής υπέρτασης αυξάνει με την ηλικία. Στους ηλικιωμένους άνω των 65 ετών η υπέρταση αγγίζει σε ποσοστό το 50% του πληθυσμού αυτού. Η υπέρταση εάν παραμείνει αρρύθμιστη, μπορεί να προκαλέσει επίσης καρδιακές αρρυθμίες, καρδιακή ανεπάρκεια και απώλεια όρασης. Ο κίνδυνος εμφάνισης επιπλοκών είναι γενικά μεγαλύτερος αν συνυπάρχουν και άλλα νοσήματα ή καταστάσεις που προσβάλλουν τα αγγεία (ο σακχαρώδης διαβήτης, η υψηλή χοληστερόλη, το κάπνισμα).Στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων η αρτηριακή υπέρταση οφείλεται σε ιδιοπαθή αίτια, δηλαδή σε κληρονομικά αίτια, παχυσαρκία, μακροχρόνια αυξημένη πρόσληψη αλατιού, καθιστική ζωή, κλπ. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, η αρτηριακή υπέρταση οφείλεται σε κάποιο άλλο νόσημα (δευτεροπαθής), το οποίο όταν αντιμετωπιστεί επιτυχώς θεραπεύει και την ίδια. Τέτοια νοσήματα που προκαλούν δευτεροπαθή υπέρταση είναι η χρόνια νεφροπάθεια, η άπνοια κατά τον ύπνο, η στένωση νεφρικών αρτηριών αλλά και νοσήματα των επινεφριδίων, κοκ.
Πώς μπορεί να διαγνωστεί;
Η διάγνωση της υπέρτασης γίνεται με μέτρηση της πίεσης στο ιατρείο, όπου γίνονται τουλάχιστον δύο μετρήσεις κάθε φορά.
Οι μετρήσεις στο σπίτι από τον ασθενή είναι επίσης πολύ χρήσιμες τόσο για τη διάγνωση , όσο και για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της φαρμακευτικής αγωγής. Όσον αφορά το σπίτι, συνιστάται να λαμβάνονται δύο μετρήσεις τη φορά δύο φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ) για περίπου μία εβδομάδα αγνοώντας τις μετρήσεις της πρώτης ημέρας.
Βοηθητικό ρόλο έχει και η 24ωρη καταγραφή της πίεσης με ειδική αυτόματη, φορητή συσκευή που ρυθμίζεται να μετρήσει πολλές φορές την πίεση σε ένα 24ωρο, τόσο στην ημέρα όσο και στη νύχτα. Λανθασμένα αυτός ο τρόπος παρακολούθησης της πίεσης λέγεται συχνά χόλτερ πίεσης.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς φαρμακευτική αγωγή;
• Μείωση σωματικού βάρους
• Σωματική άσκηση
• Υγιεινή διατροφή
• Δίαιτα πτωχή σε αλάτι
• Περιορισμός του αλκοόλ
• Διακοπή καπνίσματος
• Περιορισμός στην κατανάλωση καφέ
• Καλύτερη διαχείριση του stress
• Ελέγχουμε τακτικά την αρτηριακή πίεση
• Στήριξη από οικογένεια